„Całe życie liturgiczne Kościoła koncentruje się wokół Ofiary eucharystycznej i sakramentów. W Kościele jest siedem sakramentów: Chrzest, Bierzmowanie (Chryzmacja), Eucharystia, Pokuta, Namaszczenie Chorych, Sakrament Święceń, Małżeństwo”^[1].

Misterium Paschalne i sakramenty

Zmartwychwstanie Chrystusa tworzy jedność z Jego śmiercią na krzyżu. Tak, jak przez mękę i śmierć Jezusa Bóg wyeliminował grzech i pojednał świat ze sobą, tak przez zmartwychwstanie Jezusa Bóg zapoczątkował nowe życie, życie przyszłego świata, i przekazał je ludziom. Poprzez dar Ducha Świętego Pan umożliwia nam udział w nowym życiu wynikającym z Jego zmartwychwstania. Misterium paschalne jest więc centralnym elementem naszej wiary. Stanowi zawsze początek głoszenia każdego apostoła:: „Jezus Chrystus cię kocha, dał swoje życie, aby cię zbawić, a teraz jest żywy u twego boku codziennie, aby cię oświecić, umocnić i wyzwolić”^[2]. Jest to pierwsze orędzie, ponieważ stanowi podstawowy przekaz, ten, który musi być usłyszany ponownie na różne sposoby, i który nieustannie trzeba głosić wciąż na nowo w taki czy inny sposób.

To dzieło zbawienia, które głosimy, nie należy do przeszłości, ponieważ „gdy nadchodzi Jego Godzina (por. J 13,1; 17,1) , [Chrystys] przeżywa jedyne wydarzenie w historii, które nie przemija: Jezus umiera, zostaje pogrzebany, zmartwychwstaje i zasiada po prawicy Ojca «raz na zawsze» (Rz 6, 10; Hbr 7, 27; 9, 12). Jest to wydarzenie rzeczywiste, które miało miejsce w naszej historii, ale jest ono wyjątkowe, ponieważ wszystkie inne wydarzenia historyczne występują tylko raz i przemijają, znikają w przeszłości. Misterium Paschalne Chrystusa - przeciwnie - nie może pozostawać jedynie w przeszłości, ponieważ przez swoją Śmierć zniweczył On śmierć, a ponadto to, kim Chrystus jest, to, co uczynił i co wycierpiał dla wszystkich ludzi, uczestniczy w wieczności Bożej, przekracza wszelkie czasy i jest w nich stale obecne. Wydarzenie Krzyża i Zmartwychwstania trwa i pociąga wszystko ku Życiu”^[3].

Jednocześnie Misterium paschalne ma tak decydujące znaczenie, że Jezus powrócił do Ojca „dopiero wtedy, gdy zostawił nam środek umożliwiający uczestnictwo w niej, tak jakbyśmy byli w niej obecni. W ten sposób każdy wierny może w niej uczestniczyć i korzystać z jej niewyczerpanych owoców”^[4]. Tym środkiem jest święta Liturgia: zwłaszcza ofiara eucharystyczna i sakramenty^[5].

Jak przypomina Katechizm Kościoła Katolickiego: „Chrystus, siedząc po prawicy Ojca i rozlewając Ducha Świętego na swoje Ciało, którym jest Kościół, działa obecnie przez sakramenty ustanowione przez Niego w celu przekazywania łaski”^[6]. Sakramenty są « „mocami, które wychodzą” z zawsze żywego i ożywiającego Ciała Chrystusa (por. Łk 5,17; 6,19; 8,46), oraz działaniami Ducha Świętego urzeczywistnianymi w Jego Ciele, którym jest Kościół, są „arcydziełami Bożymi” w nowym i wiecznym Przymierzu»^[7].

Kościół głosi i celebruje w swojej liturgii Tajemnicę Chrystusa, aby wierni mogli nią żyć i dawać o niej świadectwo w świecie. „Od pierwszej wspólnoty jerozolimskiej aż do paruzji Kościoły Boże wierne wierze apostolskiej we wszystkich miejscach celebrują to samo Misterium Paschalne. Celebrowane w liturgii misterium jest jedno, ale formy jego celebrowania są zróżnicowane”^[8].

W rzeczywistości bogactwo misterium Chrystusa jest tak niezgłębione, że żadna tradycja liturgiczna nie może wyczerpać jego wymowy, dlatego historia powstania i rozwoju różnych obrządków świadczy o zdumiewającej komplementarności^[9]. Przyglądając się celebracji każdego z sakramentów, możemy zauważyć, jak „Kościoły tego samego obszaru geograficznego i kulturowego zaczęły celebrować misterium Chrystusa, stosując szczególne formy wyrazu, typowe dla danej kultury”^[10].

Natura sakramentów

„W Kościele jest siedem sakramentów: Chrzest, Bierzmowanie (Chryzmacja), Eucharystia, Pokuta, Namaszczenie Chorych, Sakrament Święceń, Małżeństwo”^[11]. „Sakramenty te obejmują wszystkie etapy i wszystkie ważne momenty życia chrześcijanina: sprawiają narodzenie i rozwój chrześcijańskiego życia wiary, uzdrowienie i dar posłania. Widać w tym pewne podobieństwo, jakie istnieje między etapami życia naturalnego a etapami życia duchowego”^[12]. Tworzą one uporządkowaną całość, w której centrum zajmuje Eucharystia, gdyż zawiera w sobie samego Autora sakramentów^[13].

Katechizm Kościoła Katolickiego przedstawia taką definicję sakramentów: „Sakramenty są skutecznymi znakami łaski, ustanowionymi przez Chrystusa i powierzonymi Kościołowi. Przez te znaki jest nam udzielane życie Boże. Obrzędy widzialne, w których celebruje się sakramenty, oznaczają i urzeczywistniają łaski właściwe każdemu sakramentowi. Przynoszą one owoc w tych, którzy je przyjmują z odpowiednią dyspozycją”^[14]. A więc, „sakramenty są widzialnymi znakami (słowa i czynności), zrozumiałymi dla człowieka”^[15].

Jeśli zadamy sobie pytanie, czego znakiem są sakramenty, możemy stwierdzić, że są one znakiem trzech elementów: uświęcającej przyczyny, którą jest Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa; uświęcającego skutku, czyli łaski; oraz celu uświęcenia, którym jest wieczna chwała. „Sakrament jest znakiem, który przypomina to, co było wcześniej, a mianowicie mękę Chrystusa; który uwidacznia to, co dokonuje się w nas przez mękę Chrystusa, a mianowicie łaskę; jest znakiem profetycznym, to znaczy zapowiadającym przyszłą chwałę”^[16].

Znak sakramentalny, właściwy dla każdego sakramentu, składa się z elementów materialnych - wody, oleju, chleba, wina - oraz gestów ludzkich - obmycia, namaszczenia, nałożenia rąk, itp., które nazywane są materią; a także ze słów wypowiadanych przez sprawującego sakrament, które stanowią formę. Jak stwierdza Katechizm, „celebracja sakramentalna jest spotkaniem dzieci Bożych z Ojcem w Chrystusie i Duchu Świętym; spotkanie to wyraża się jako dialog przez czynności i słowa”^[17].

Ponadto w liturgii sakramentów istnieje część niezmienna (to, co sam Chrystus ustanowił o znaku sakramentalnym) oraz części, które Kościół może zmieniać, dla dobra wiernych i dla większej czci sakramentów, dostosowując je do okoliczności miejsca i czasu. Nie należy zapominać, że „żaden obrzęd sakramentalny nie może być zmieniany ani poddawany manipulacji przez szafarza czy przez wspólnotę. Nawet najwyższy autorytet w Kościele nie może dowolnie zmieniać liturgii; może to czynić jedynie w posłuszeństwie wiary i w religijnym szacunku dla misterium liturgii”^[18].

Sakramenty i łaska

„Łaska jest przychylnością, darmową pomocą Boga, byśmy odpowiedzieli na Jego wezwanie: stali się dziećmi Bożymi (por. J 1,12-18), przybranymi synami (por. Rz 8,14-17), uczestnikami natury Bożej (por. 2 P 1,3-4), i życia wiecznego (por. J 17,3). Łaska jest uczestniczeniem w życiu Boga; wprowadza nas w wewnętrzne życie Trójcy Świętej. Przez chrzest chrześcijanin uczestniczy w łasce Chrystusa, Głowy swego Ciała. Jako «przybrany syn» chrześcijanin może odtąd nazywać Boga «Ojcem», w zjednoczeniu z Jedynym Synem”^[19]. W tym sensie ochrzczeni „przeszli ze śmierci do życia”, z oddalenia od Boga do łaski usprawiedliwienia, do Bożego synostwa. Jesteśmy umiłowanymi dziećmi Boga mocą paschalnego misterium Chrystusa, Jego śmierci i zmartwychwstania.

Łaska, którą otrzymujemy „jest darem darmo danym, przez który Bóg obdarza nas swoim życiem wlanym przez Ducha Świętego do naszej duszy, by ją uleczyć z grzechu i uświęcić. Jest to łaska uświęcająca lub przebóstwiająca, otrzymana na chrzcie”^[20]. Jak stwierdza Katechizm, „łaska uświęcająca jest darem habitualnym, stałą i nadprzyrodzoną dyspozycją udoskonalającą samą duszę, by uzdolnić ją do życia z Bogiem i do działania mocą Jego miłości”^[21].

Wszystkie sakramenty udzielają łaski uświęcającej tym, którzy nie stawiają przeszkód. Ta łaska jest „darem Ducha, który usprawiedliwia nas i uświęca”^[22]. Ponadto sakramenty udzielają łaski sakramentalnej, która jest „właściwa każdemu sakramentowi”^[23]: pewną Bożą pomocą w osiągnięciu ostatecznego celu tego sakramentu.

Nie tylko otrzymujemy łaskę uświęcającą, ale samego Ducha Świętego; w rzeczywistości „łaska jest najpierw i przede wszystkim darem Ducha, który usprawiedliwia nas i uświęca” ^[24]. Dlatego możemy powiedzieć, że „przez sakramenty Kościoła Chrystus udziela członkom swego Ciała Ducha Świętego i Uświęciciela”^[25]. W ten sposób owocem życia sakramentalnego jest to, że Duch Święty przebóstwia wiernych, w żywy sposób jednocząc ich z Chrystusem^[26].

Trzy sakramenty: chrzest, bierzmowanie i sakrament święceń kapłańskich, oprócz tego, że udzielają łaski, pozostawiają rys sakramentalny, który jest nieusuwalną pieczęcią duchową odciśniętą na duszy, przez którą chrześcijanin uczestniczy w kapłaństwie Chrystusa i należy do Kościoła według swojego stanu i pełnionych funkcji. Charakter sakramentalny pozostaje na zawsze w chrześcijaninie jako pozytywna dyspozycja do przyjęcia łaski, jako obietnica i zapewnienie Bożej opieki oraz jako powołanie do kultu Bożego i służby Kościołowi. Dlatego te trzy sakramenty nie mogą być nigdy powtórzone^[27].

Sakramenty, które Chrystus powierzył swojemu Kościołowi, są potrzebne - przynajmniej według jego życzenia - do zbawienia, do osiągnięcia łaski uświęcającej, i żaden z nich nie jest zbędny, nawet jeśli nie wszystkie są konieczne dla każdego człowieka.

Skuteczność sakramentów

Sakramenty „są skuteczne, ponieważ działa w nich sam Chrystus: to On chrzci, to On działa w sakramentach, aby udzielać łaski, jaką oznacza sakrament”^[28]. W rzeczywistości, sakramenty „urzeczywistniają […] skutecznie łaskę, którą oznaczają, za pośrednictwem działania Chrystusa i przez moc Ducha Świętego”^[29].

Skutek sakramentalny powstaje ex opere operato (przez sam fakt spełnienia czynności). To znaczy, że sakrament nie działa na mocy sprawiedliwości człowieka, który go udziela lub przyjmuje, ale mocą Boga. „W chwili, gdy sakrament jest celebrowany zgodnie z intencją Kościoła, moc Chrystusa i Jego Ducha działa w nim i przez niego, niezależnie od osobistej świętości szafarza”^[30].

Osoba, która sprawuje ten sakrament, oddaje się na służbę Chrystusowi i Kościołowi, dlatego nazywana jest szafarzem sakramentu; nie może nim być obojętnie który wierny chrześcijanin, ale w zwyczajnych okolicznościach wymaga szczególnej więzi z Chrystusem Kapłanem, jaką daje sakrament święceń.

Skuteczność sakramentów pochodzi od samego Chrystusa, który w nich działa. „Skutki sakramentów zależą jednak także od dyspozycji tego, kto je przyjmuje”^[31]: im lepsze ma dyspozycje w zakresie wiary, nawrócenie serca i przywiązanie do woli Bożej, tym obfitsze otrzymuje skutki łaski.

„Święta Matka Kościół ustanowił sakramentalia. Są to znaki święte, które z pewnym podobieństwem do sakramentów oznaczają skutki, przede wszystkim duchowe, a osiągają je przez modlitwę Kościoła. Przygotowują one ludzi do przyjęcia głównego skutku sakramentów i uświęcają różne okoliczności życia”^[32]. „Nie udzielają łaski Ducha Świętego na sposób sakramentów, lecz przez modlitwę Kościoła uzdalniają do przyjęcia łaski i dysponują do współpracy z nią” (Katechizm, 1670). Do sakramentaliów należy przede wszystkim błogosławienie (osób, stołu, przedmiotów, miejsc).

Juan José Silvestre

Bibliografia

—Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium, 5-7.

—Katechizm Kościoła Katolickiego, 1066-1098; 1113-1143; 1200-1211 i 1667-1671.

—Św. Jan Paweł II, Ecclesia de Eucharistia, 2-5.

^[1] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1113.

^[2] Franciszek, Evangelii gaudium, nr 164.

^[3] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1085.

^[4] Św. Jan Paweł II, Ecclesia de Eucharistia, nr 11

^[5] Por. Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium, nr 6.

^[6] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1084.

^[7] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1116.

^[8] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1200.

^[9] Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1201.

^[10] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1202.

^[11] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1113.

^[12] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1210.

^[13] Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1211.

^[14] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1131.

^[15] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1084.

^[16] Św. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae, III, 60, 3; por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1130.

^[17] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1153.

^[18] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1125.

^[19] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1996-1997.

^[20] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1999.

^[21] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 2000.

^[22] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 2003.

^[23] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1129.

^[24] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 2003

^[25] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 739.

^[26] Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1129.

^[27] Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1121.

^[28] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1127.

^[29] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1084.

^[30] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1128.

^[31] Tamże.

^[32] Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1667.